ارزیابی اقتصادی استفاده از انرژی برق خورشیدی (فتوولتائیک) و برق فسیلی در مصارف خانگی
(این مقاله توسط آقای محمد حسین مهدوی عادلی، مصطفی سلیمی فر، اعظم قزلباش تألیف شده که در مجله علمی – پژوهشی سياستگذاري اقتصادي، سال ششم، شماره یازدهم، بهار و تابستان 3، چاپ شده است. در اینجا، به چکیده و نتایج این تحقیق، پرداخته می‌شود.)
چکیده: انرژي خورشيدي یكی از مهم‌ترین انواع انرژي‌هاي تجدیدپذیر در ایران است؛ چرا که اکثر مناطق ایران از توانایی قابل توجهی در استفاده از انرژي خورشيدي برخوردار است. به عنوان مثال شهر مشهد با توجه به موقعيت جغرافيایی و داشتن 313 روز آفتابی از 365 روز در سال، قابليت استفاده از انرژي خورشيدي را در بخش‌هاي مختلف صنعتی و خانگی داراست؛ هدف از نگارش این مقاله امكان‌سنجی استفاده از یک سيستم فتوولتائيک به منظور تأمين بار الكتریكی مورد نياز یک مجتمع مسكونی در شهر مشهد به عنوان موردي از مصارف خانگی با استفاده از آمار و اطلاعات واقعی یک واحد مسكونی تجهيز شده به سيستم فتوولتائيک با نام خانه سبز در مشهد و در سال 1391 می‌باشد. براي این منظور، آناليز فنی- اقتصادي استفاده از این سيستم با استفاده از نرم افزار کامفار (COMFAR) مورد تجزیه و تحليل قرار گرفته است. نتایج این تحقيق نشان می‌دهد که استفاده از این سيستم‌ها در مجتمع‌هاي مسكونی سه واحدي، توجيه‌پذیر بوده به طوري که با ميزان سرمایه‌گذاري اوليه 200 ميليون ریال، نرخ بازدهی داخلی در یک مجتمع مسكونی با متوسط مصرف KWH 400 در ماه براي هر واحد، برابر با 83/22 درصد است و دوره بازگشت سرمایه 13 سال و نيز خالص ارزش فعلی به ميزان 96،380 ميليون ریال می‌باشد.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات:
* به دليل افزایش قيمت برق فسيلی، مصرف کننده به دنبال راهكاري است تا هزینه‌هاي برق مصرفی خود را کاهش دهد. یكی از این راهكارها به‌کارگيري سيستم‌هاي خورشيدي جهت تأمين برق منازل مسكونی می‌باشد. در این تحقيق با فرض مصرف KWH 400 برق مصرفی یک مجتمع مسكونی سه واحدي در شهر مشهد، به برآورد قيمت سيستم خورشيدي مورد نياز این مجتمع مسكونی پرداخته شد. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که نرخ بازده 82/22 درصد می‌باشد و NPV برابر با 96،380 ميليون ریال است که با توجه به مثبت بودن ارزش خالص فعلی و نرخ مناسب بازدهی اقتصادي، طرح از توجيه اقتصادي مناسبی جهت جذب سرمایه برخوردار است.
* با مقایسه هزینه برق فسيلی و برق خورشيدي می‌توان نتيجه گرفت که یک مجتمع مسكونی با مصرف ماهانه KWH 400 برق فسيلی در ماه ضمن استفاده از سيستم برق خورشيدي می‌تواند از کاهش پرداختی هزینه برق مصرفی به ميزان 60 درصد بهره‌مند شود. به علاوه اینکه شبكه سراسري برق نيز با مشكل کمبود برق در ساعات پيک مصرف مواجه نخواهد شد. گرچه سيستم فتوولتائيک در حال حاضر به طور کامل قابل رقابت با نيروگاه فسيلی نبوده ولی در کاهش هزینه پرداختی مصرف کننده مناسب می‌باشد. با گذشت زمان و پيشرفت فن‌آوري و از طرف دیگر گرانتر شدن سوخت‌هاي فسيلی، تنها استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژي توجيه اقتصادي خواهد داشت.
* حتی اگر از دید دولت به موضوع نگریسته شود، گرچه استفاده از سيستم فتوولتائيک هزینه سرمایه‌گذاري اوليه بيشتري براي دولت در برخواهد داشت اما به طور مسلم صرفه جویی‌هاي حاصل در طول عمر استفاده از سيستم (عدم نياز به اضافه توليد نيروگاه‌ها به منظور تأمين بار، عدم اتلاف انرژي در شبكه توزیع، عدم آلودگی‌هاي زیست محيطی و بحث پدافند غيرعامل و ....) نيز خود مزید بر علت خواهند بود. از طرف دیگر ایران در حال حاضر برخی از قسمت‌هاي تجهيزات انرژي تجدیدپذیر همچون انرژي بادي مانند تيغه‌هاي توربين را تولید می‌کند، اما ساخت قسمت‌هایی که به بهره‌وري انرژي بالایی نياز دارند، مانند موتورها و یا ساخت سلول‌هاي خورشيدي به نيروي کار ماهرتري نياز دارد. سرمایه‌گذاري بر انرژي‌هاي تجدیدپذیر موجب تشویق سرمایه‌گذاري بر نيروي انسانی می‌شود. این امر براي ایران که کشوري جوان است بسيار حائز اهميت است.
* تغييرات نرخ تنزیل تأثير معنی‌داري بر محاسبات هزینه واحد انرژي خواهد گذاشت. به طوري که افزایش این نرخ از 17 درصد به 20 درصد، باعث کاهش ارزش فعلی سرمایه می‌شود. نتایج به دست آمده از این تحقيق نشان‌دهنده پائينتر بودن نرخ بازده داخلی به دنبال افزایش نرخ تنزیل در مجتمع مسكونی است.
پیشنهادات کلی: در مجموع می‌توان پيشنهادهاي زیر را، با هدف بهبود وضعيت انرژي‌هاي نو، عملياتی نمود:
* یارانه پرداختی به سوخت‌هاي فسيلی حذف و یا روش پرداخت آن به گونه‌اي شفاف گردد، که منافع پنهان انرژي‌هاي نو کاملا آشكار شود.
* منابع لازم براي خرید برق از انرژي‌هاي نو به نحو مناسبی تخصيص یابد. براي این منظور می‌توان گزینه‌هاي زیر را مطرح کرد.
* اختصاص بخشی از منابع عمومی در بودجه هر سال براي تضامين خرید برق انرژي‌هاي تجدیدپذیر.
* تعيين درصدي از برق مصرفی مشترکين برق (مثلا یک درصد) و محاسبه بهاي آن در صورت حساب مشترك با نرخ‌هاي تضمينی انرژي‌هاي تجدید پذیر.
* تدوین تعرفه برق سبز و محاسبه بهاي برق کليه نهادهاي دولتی با این تعرفه و تبليغ پذیرش اختياري آن از سوي مشترکين حامی محيط زیست با حمایت نهادهاي غير دولتی طرفدار محيط زیست. براي این منظور می‌توان به طور مستقيم یک حساب متمرکز براي توسعه انرژي‌هاي تجدیدپذیر تعریف کرد.
* اختصاص سهم معينی از وجوه اداره شده براي کاهش هزینه احداث نيروگاه‌هاي تجدیدپذیر.
* تأمين بخشی از هزینه‌هاي احداث نيروگاه‌هاي تجدیدپذیر از محل کمک بلاعوض دولت.